Οι αναφορικές παραβολικές προτάσεις παραβάλλουν, παρομοιάζουν συγκρίνουν το νόημά τους με το νόημα της προσδιοριζόμενης πρότασης, όπου υπάρχει ή εννοείται μία δεικτική αντωνυμία ή ένα δεικτικό επίρρημα, τα οποία μαζί με τα αναφορικά που εισάγουν τις αναφορικές προτάσεις σχηματίζουν
παραβολικά ζεύγη, ήτοι:
οὕτω(ς) - ὡς
οὕτω(ς) - ὥσπερ
οὕτω(ς) – οἷον
ταύτῃ - ὅπῃ
ταύτῃ - ᾗ
τόσον - ὅσον
τοσοῦτον - ὅσον
τοσοῦτον - ὅσῳ
τοσούτῳ - ὅσῳ
ὧδε - ὡς
τηλικοῦτος - ἡλίκος
τοιοῦτος - ὁποῖος
τοιοῦτος – οἷος
τοιόσδε – οἷος
τοσοῦτος - ὅσος
τοσόσδε - ὅσος
τοιοῦτος – οἷος.
Εκφράζουν τρεις σχέσεις:
- ποιότητα (ιδιότητα),
- ποσότητα (βαθμός, μέτρο, ηλικία, μέγεθος, ισχύς),
- τρόπο.
Όταν εκφράζουν
ποιότητα, εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες
οἷος (π1),
ὁποῖος (π2).
| Παραδείγματα
|
- Οὐκοῦν οὕτω πως λέγει, ὡς οἷα μὲν ἕκαστα ἐμοὶ φαίνεται τοιαῦτα μὲν ἔστιν ἐμοί, οἷα δὲ σοί, τοιαῦτα δὲ αὖ σοί. (Πλάτων, Θεαίτητος 152a)
Μτφρ: Δεν το εννοεί λοιπόν κάπως έτσι, ότι δηλαδή τέτοιο που φαίνεται σε μένα το κάθε πράγμα, τέτοιο βέβαια και είναι για μένα, και τέτοιο που φαίνεται σε σένα, τέτοιο και είναι για σένα.
- Ὁποῖος ἄν τις ἕκαστος εἶναι φῇ ἢ ὁ πλησίον αὐτὸν αἰτιάσηται, τοιοῦτος νομισθήσεται. (Δημοσθένης, Κατὰ Κόνωνος αἰκείας 15)
Μτφρ: Όποια τυχόν ειδοποιά χαρακτηριστικά ισχυριστεί ο καθένας ότι έχει ή τον κατηγορήσει ο διπλανός του, τέτοιος θα θεωρηθεί πως είναι.
|
Όταν εκφράζουν
ποσότητα, εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα, ήτοι:
- ὅσος (π1)
- ὁπόσος (π2)
- ἡλίκος (π3)
- ὅσον (π4)
- ὅσῳ (π5).
| Παραδείγματα
|
- Τοῖς θεοῖς εὔχομαι πᾶσι καὶ πάσαις, ὅσην εὔνοιαν ἔχων ἐγὼ διατελῶ τῇ τε πόλει καὶ πᾶσιν ὑμῖν, τοσαύτην ὑπάρξαι μοι παρ' ὑμῶν εἰς τουτονὶ τὸν ἀγῶνα. (Δημοσθένους Περὶ τοῦ στεφάνου 1)
Μτφρ: Εύχομαι σε όλους τους θεούς και τις θεές, όσην εύνοια επιδεικνύω διαρκώς απέναντι στην πόλη και απέναντι σε όλους σας, τόση να υπάρξει εκ μέρους σας απέναντί μου σε αυτήν εδώ τη δικαστική διαμάχη.
- Ἔξεστι τοῖς ἐφόροις ἀκρίτους ἀποκτεῖναι τοσούτους ὁπόσους ἂν βουληθῶσιν. (Ἰσοκράτης, Παναθηναϊκός 181)
Μτφρ: Οι έφοροι έχουν το δικαίωμα να σκοτώνουν χωρίς να τους περάσουν από δίκη τόσους, όσους τυχόν θέλουν.
- Ηὐξήσαμεν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, Φίλιππον ἡμεῖς καὶ κατεστήσαμεν τηλικοῦτον ἡλίκος οὐδείς πω βασιλεὺς γέγονεν Μακεδονίας. (Δημοσθένης, Ὀλυνθιακὸς Α΄ 9)
Μτφρ: Εμείς αυξήσαμε, άνδρες Αθηναίοι, τη δύναμη του Φιλίππου και τον καταστήσαμε τόσο δυνατό, όσο δεν έχει γίνει μέχρι τώρα κανένας βασιλιάς της Μακεδονίας.
- Οἱ δὲ βάρβαροι τοσοῦτον ἐφρόνησαν, ὅσον περ ἂν εἰ πάντων ἡμῶν ἐκράτησαν. (Ἰσοκράτης, Ἑλένη 49)
Μτφρ: Οι δε βάρβαροι ένοιωσαν σε τέτοια κλίμακα ακμαίο το ηθικό, όπως ακριβώς (θα ένιωθαν) αν μας νικούσαν όλους μαζί.
- Καίτοι τοσούτῳ δεινότερον προδοσία πολέμου, ὅσῳ χαλεπώτερον φυλάξασθαι τὸ ἀφανὲς τοῦ φανεροῦ. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 2.3.39)
Μτφρ: Πραγματικά, είναι τόσο φοβερότερη η προδοσία από τον πόλεμο, όσο δυσκολότερο είναι να προφυλαχθεί κανείς από ύπουλο παρά από φανερό εχθρό.
|
Όταν εκφράζουν
τρόπο, εισάγονται με τα αναφορικά επιρρήματα:
- ᾗ (π1)
- ᾗπερ (π2)
- καθάπερ (π3)
- οἷα (π4)
- οἷον (π5)
- ὅπως (π6)
- ὡς (π7)
- ὥσπερ (π8).
| Παραδείγματα
|
- Οἱ δὲ Πέρσαι συνεπισπόμενοι, ᾗ μὲν ὁ Ἀβραδάτας ἐνέβαλε καὶ οἱ σὺν αὐτῷ, ταύτῃ ἐπεισπεσόντες τεταραγμένους ἐφόνευον. (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 7.1.32)
Μτφρ: Οι δε Πέρσες ακολουθώντας και αυτοί στο μέρος που εισέβαλε ο Αβραδάτας με τους δικούς του, εκεί, αφού επιτέθηκαν εναντίον των συγχυσμένων εχθρών, τους σκότωναν.
- Θεᾷ γὰρ αὐτοὺς ᾗπερ τοὺς τραγῳδούς τε καὶ κωμῳδούς, οὐχ ὅπως ποιητὴς οἴομαι γένῃ, ἀλλ᾽ ὅπως ἡσθῇς ἰδών τι ἢ ἀκούσας. (Ξενοφῶν, Οἰκονομικὸς 3.9)
Μτφρ: Τους προσέχεις όπως τους ηθοποιούς τραγωδίας και τους κωμωδίας, νομίζω, και όχι για να γίνεις ποιητής, αλλά για να ευχαριστηθείς, καθώς βλέπεις ή ακούς κάτι.
- Καθάπερ εἶπες, μεταλάμβανε. (Πλάτων, Πολιτικὸς 257c)
Μτφρ: Όπως είπες, αντικατάστησέ τον.
- Οὐδ’ ἂν ἀποδημῆσαι βούλωνται ἰδίᾳ, ἐξέσται αὐτοῖς, οὐδ’ ἑταίραις διδόναι, οὐδ’ ἀναλίσκειν ἄν ποι βούλωνται ἄλλοσε, οἷα δὴ οἱ εὐδαίμονες δοκοῦντες εἶναι ἀναλίσκουσι. (Πλάτων, Πολιτεία 420a)
Μτφρ: Αν τυχόν θελήσουν να κάνουν κανένα ταξίδι, δεν τους το επιτρέπουν, ούτε να διασκεδάζουν με εταίρες, ούτε να ξοδεύουν, αν κάπου αλλού θέλουν, όπως βέβαια ξοδεύουν όσοι θεωρούνται ότι είναι ευτυχισμένοι.
- Ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί. (Ἀριστοτέλης, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β4)
Μτφρ: Γιατί, όσα πρέπει να κάνουμε μαθαίνοντάς τα, αυτά τα μαθαίνουμε κάνοντάς τα, επί παραδείγματι οικοδόμοι γίνονται κτίζοντας σπίτια και κιθαριστές παίζοντας κιθάρα.
- Καὶ συνέβη οὕτως ὅπως εἴκασεν. (Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 5.23.5)
Μτφρ: Και συνέβη έτσι όπως το υπέθεσε.
- Ἔστι μὲν ταῦτα, ὦ Σώκρατες, οὕτως ὡς σὺ λέγεις. (Πλάτων, Ἱππίας Μείζων 282a)
Μτφρ: Έτσι είναι αυτά, Σωκράτη, όπως τα λες.
- Ἀλλ’ ὥσπερ ἰδιώταις ἔστιν οἷς ἐγγίγνεται φιλοπονία τις, οὕτω καὶ ὅλῳ τῷ στρατεύματι ὑπὸ τῶν ἀγαθῶν ἀρχόντων ἐγγίγνεται καὶ τὸ φιλοπονεῖν. (Ξενοφῶν, Οἰκονομικὸς 21.6)
Μτφρ: Αλλά όπως ακριβώς σε κάποιους πολίτες υπάρχει έμφυτη κάποια φιλοπονία, έτσι και σε όλο το στράτευμα εμφυσάται από τους καλούς ηγέτες και η φιλοπονία.
|
Εκφέρονται με:
- οριστική· δηλώνουν ότι το περιεχόμενό τους είναι ή θεωρείται πραγματικό
- υποτακτική + αοριστολογικό ἄν· στην προκειμένη περίπτωση υπολανθάνει υπόθεση
- ευκτική απλή, μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου
- δυνητική ευκτική· δηλώνει κάτι πραγματοποιήσιμο στο παρόν ή στο μέλλον
- δυνητική οριστική· δηλώνει κάτι που ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί στο παρελθόν.
Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης, παραβολής, παρομοίωσης, αναλογίας.
| Σημείωση 10η:
|
Ελλιπείς ή βραχυλογικές παραβολικές προτάσεις.
- 10 A. Στις αναφορικές παραβολικές προτάσεις συχνά παραλείπεται ό,τι εννοείται εύκολα από την προσδιοριζόμενη πρόταση.
Παραδείγματα
- Νῦν δ’ ἅπανθ’ ὥσπερ ἐξ ἀγορᾶς ἐκπέπραται ταῦτα (= ὥσπερ ἐξ ἀγορᾶς ἐκπέπραται). (Δημοσθένης, Κατὰ Φιλίππου Γ΄ 9.39)
Μτφρ: Τώρα όμως όλα αυτά χωρίς καμιά εξαίρεση έχουν πουληθεί, όπως ακριβώς στην αγορά.
- Δοκοῦσι δέ μοι καὶ εὐπορώτεροι γίγνεσθαι ἐνίοτε ἄνθρωποι ἁμαρτάνοντες, ἄλλως τε καὶ ἐὰν κολασθῶσιν ὑπὸ τῶν ἁμαρτημάτων, ὡς ἡμεῖς (= ὡς ἡμεῖς εὐπορώτεροι ἐγενόμεθα ἁμαρτόντες καὶ κολασθέντες ὑπὸ τῶν ἁμαρτημάτων). (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 6.3.10)
Μτφρ: Μου φαίνεται πως καμιά φορά ακόμα και φρονιμότεροι γίνονται οι άνθρωποι όταν σφάλλουν, και μάλιστα αν τιμωρηθούν από τα σφάλματά τους, όπως εμείς.
- Συνηκολούθησαν δὲ ὡς εἰς ἀγορὰν (= ὡς εἰς ἀγορὰν συνακολουθεῖ τις) καὶ τῶν ἄλλων στρατιωτῶν ὡς διακόσιοι. (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 2.5.29)
Μτφρ: Τους ακολούθησαν ακόμα, όπως (ακολουθεί κανείς) στην αγορά από τους άλλους στρατιώτες περίπου διακόσιοι.
- Εἰ μὲν ἐπ᾽ ἀγαθῷ ἐκόλασά τινα, ἀξιῶ ὑπέχειν δίκην οἵαν καὶ γονεῖς υἱοῖς καὶ διδάσκαλοι παισί (= οἵαν καὶ γονεῖς υἱοῖς καὶ διδάσκαλοι παισί ἀξιοῦσιν ὑπέχειν δίκην). (Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 5.8.18).
Μτφρ: Αν τιμώρησα κάποιον για το καλό του, έχω την αξίωση να τιμωρηθώ, όπως οι γονείς από τα παιδιά και οι δάσκαλοι από τους μαθητές.
- Ἐπεὶ δὲ παρεσκευάζετο ἤδη ὁ Κῦρος ὡς ἀπιών, παρῆν ὁ Γαδάτας ἄλλα τε δῶρα πολλὰ καὶ παντοῖα φέρων καὶ ἄγων ὡς ἂν ἐξ οἴκου μεγάλου (= ὡς ἂν ἐξ οἴκου μεγάλου ἔφερε καὶ ἦγέ τις). (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 5.4.29)
Μτφρ: Όταν ο Κύρος ετοιμαζόταν πια να φύγει, ήρθε ο Γαδάτας προσφέροντας και φέρνοντας και άλλα πολλά και κάθε λογής δώρα σαν να προέρχονταν από μεγάλο οίκο.
- 10 Β. Μετά από την παράλειψη του ρήματος στις εισαγόμενες με τα ὡς, ὥσπερ παραβολικές προτάσεις παραμένει η μετοχή συνημμένη ή απόλυτη και δηλώνει ψεύτικη, δηλαδή μη πραγματική, υποθετική αιτιολογία. Μεταφράζεται: όπως ακριβώς / σαν να + οριστική ιστορικού χρόνου, όπως ακριβώς / σαν να + υποτακτική.
Παραδείγματα
- Οὐ βασιλέα τὸν μέγαν αὐτὸν προσαγορεύομεν, ὥσπερ αἰχμάλωτοι γεγονότες; (Ἰσοκράτης, Πανηγυρικὸς 121)
Μτφρ: Δεν τον προσαγορεύουμε μεγάλο βασιλιά, σαν να έχουμε ήδη γίνει αιχμάλωτοί του;
- Οἱ μὲν Ἕλληνες οὕτως ἠγανάκτησαν ὥσπερ ὅλης τῆς Ἑλλάδος πεπορθημένης. (Ἰσοκράτης, Ἑλένης Ἐγκώμιον 49)
Μτφρ: Οι μεν Έλληνες τόσο πολύ αγανάκτησαν, όπως ακριβώς σαν να (σαν να / όπως ακριβώς θα αγανακτούσαν αν) είχε λεηλατηθεί όλη η Ελλάδα.
- 10 Γ. Συχνά η πτώση του υποκειμένου της εισαγόμενης με το ὡς ή ὥσπερ ελλιπούς αναφορικής παραβολικής πρότασης έλκεται από την πτώση του ουσιαστικού της αντιπαραβαλλόμενης πρότασης.
Παραδείγματα
- Οὐδαμοῦ γάρ ἐστιν «Ἀγόρατον Ἀθηναῖον εἶναι» ὥσπερ Θρασύβουλον καὶ Ἀπολλόδωρον (= ὥσπερ Θρασύβουλος και Ἀπολλόδωρος Ἀθηναῖοί εἰσιν.). (Λυσίας, Κατὰ Ἀγοράτου 72)
Μτφρ: Γιατί πουθενά δεν είναι γραμμένο «ο Αγόρατος είναι Αθηναίος πολίτης», όπως (αναγράφεται «είναι Αθηναίοι πολίτες») ο Θρασύβουλος και ο Απολλόδωρος.
|
