Moodle
Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
 
Εισαγωγή αναφορικών προτάσεων


Οι αναφορικές προτάσεις εισάγονται:

α. με αναφορικές αντωνυμίες:

ἡλίκος, ἡλίκη, ἡλίκον (= όσο μεγάλος) π1
οἷος, οἵα, οἷον (= τέτοιος που) π2
ὁποδαπός, ὁποδαπή, ὁποδαπὸν (= από τον τόπο, όπου) π3
ὁποῖος, ὁποία, ὁποῖον (= όποιας λογής) π4
ὁπόσος, ὁπόση, ὁπόσον (= όσος) π5
ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον (όποιος από τους δύο) π6
ὅς, ἥ, ὃ (= ο οποίος, αυτός που, που) π7
ὅσος, ὅση, ὅσον (= όσος) π8
ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ (= αυτός ακριβώς που) π9
ὅστις, ἥτις, ὅ,τι (= όποιος) π10.


Παραδείγματα
  1. Ηὐξήσαμεν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, Φίλιππον ἡμεῖς καὶ κατεστήσαμεν τηλικοῦτον ἡλίκος οὐδείς πω βασιλεὺς γέγονεν Μακεδονίας. (Δημοσθένης, Ὀλυνθιακὸς Α΄ 9)
    Μτφρ: Εμείς αυξήσαμε, άνδρες Αθηναίοι, τη δύναμη του Φιλίππου και τον καταστήσαμε τόσο δυνατό, όσο δεν έχει γίνει μέχρι τώρα κανένας βασιλιάς της Μακεδονίας.


  2. Εὖ οἶδ' ὅτι ἄσμενος ἂν πρὸς ἄνδρα οἷος σὺ εἶ ἀπαλλαγείη. (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 6.1.45)
    Μτφρ: Ξέρω καλά ότι με ευχαρίστηση θα τον εγκαταλείψει και θα έρθει σε έναν άνδρα τέτοιον σαν και σένα.


  3. Ὦ Σώκρατες, ῥᾳδίως σὺ Αἰγυπτίους καὶ ὁποδαποὺς ἂν ἐθέλῃς λόγους ποιεῖς. (Πλάτων, Φαῖδρος 275b)
    Μτφρ: Σωκράτη, εσύ εύκολα κάνεις αιγυπτιακές και από οποιοδήποτε άλλο μέρος, αν θέλεις, ιστορίες.


  4. Εἰ μὴ οἷόν τ’ ἦν πόλιν εἶναι εἰ μὴ πάντες αὐληταὶ ἦμεν ὁποῖός τις ἐδύνατο ἕκαστος, καὶ τοῦτο καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ πᾶς πάντα καὶ ἐδίδασκε καὶ ἐπέπληττε τὸν μὴ καλῶς αὐλοῦντα. (Πλάτων, Πρωταγόρας 327a)
    Μτφρ: Αν ήταν αδύνατο να υπάρχει πόλη, αν δεν ήμασταν όλοι αυλητές, όποιου επιπέδου μπορούσε ο καθένας ξεχωριστά, ο ένας θα προσπαθούσε να διδάξει τον άλλον και ιδιωτικά και με δημόσια φροντίδα και θα επέπληττε όποιον τυχόν δεν έπαιζε καλά τον αυλό.


  5. Ἔξεστι τοῖς ἐφόροις ἀκρίτους ἀποκτεῖναι τοσούτους ὁπόσους ἂν βουληθῶσιν. (Ἰσοκράτης, Παναθηναϊκός 181)
    Μτφρ: Οι έφοροι έχουν το δικαίωμα να σκοτώνουν χωρίς να τους περάσουν από δίκη τόσους, όσους τυχόν θέλουν.


  6. Ὡς μοχθηρὸς οὗτος, ἔφη, ὃς οὐκ ἔοικεν εἰδέναι ὅτι ὁπότερος ἡμῶν καὶ συμφορώτερα καὶ καλλίω εἰς τὸν ἀεὶ χρόνον διαπέπρακται, οὗτός ἐστι καὶ ὁ νικῶν. (Ξενοφῶν, Ἀπολογία Σωκράτους 30)
    Μτφρ: Πόσο αφελής είναι αυτός, είπε, που δεν φαίνεται να γνωρίζει ότι όποιος από τους δυο μας έχει διαπράξει και τα πιο συμφέροντα και τα ωραιότερα στον διάβα της ζωής του, αυτός είναι και ο νικητής.


  7. Προσέχετε τὸν νοῦν οἷς ἐρῶ. (Δημοσθένης, Κατ’ Ἀνδροτίωνος 4)
    Μτφρ: Να έχετε τον νου σας σε αυτά που θα πω.


  8. Ἐλθὼν δὲ ἐδῄου καὶ τῆς Ἀρκαδίας ὅσα ἐδύνατο καὶ τῆς Σκιρίτιδος. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ Ζ, ΙΙΙ, 21)
    Μτφρ: Όταν λοιπόν έφτασε, άρχισε να λεηλατεί όσα μέρη μπορούσε και της Αρκαδίας και της Σκιρίτιδας.


  9. Ἀσκοῦντες γοῦν κἀκεῖνοι διετέλεσαν ἅπερ ἔργα ἀρετῆς νομίζεται. (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 1.5.8)
    Μτφρ: Πραγματικά, και εκείνοι σε όλη τους τη ζωή έκαναν όσα θεωρούνται έργα αρετής.


  10. Ὅστις τούτοις φθονεῖ, οὓς οἱ ἄλλοι ἐλεοῦσι, τίνος ἂν ὑμῖν ὁ τοιοῦτος ἀποσχέσθαι δοκεῖ πονηρίας; (Λυσίας, Ὑπὲρ ἀδυνάτου 24,2)
    Μτφρ: Όποιος φθονεί εκείνους τους οποίους οι άλλοι λυπούνται, ποιας κακίας νομίζετε ότι απέχει ένας άνθρωπος τέτοιου χαρακτήρα;


β. με αναφορικά επιρρήματα

ἔνθα (= όπου) π1
ἔνθεν (= από όπου) π2
ᾗ (= όπου, όπως) π3
ᾗπερ (= όπως ακριβώς) π4
καθάπερ (= όπως ακριβώς) π5
ὅθεν (= από όπου) π6
οἷ (= όπου) π7
οἷα (= όπως, όπως ακριβώς) π8
οἷον (=όπως, όπως ακριβώς) π9
ὅπῃ (= όπου, όπως) π10
ὁπόθεν (= από όπου) π11
ὅποι (= όπου) π12
ὅπου (= όπου) π13
ὅπως (= όπως) π14
ὅσον (= όσο) π15
οὗ (= όπου) π16
ὡς (= όπως) π17
ὥσπερ (= όπως ακριβώς) π18

Παραδείγματα
  1. Οὗτοί εἰσιν οὓς ὁρᾶτε μόνοι ἔτι ἡμῖν ἐμποδὼν τὸ μὴ ἤδη εἶναι ἔνθα πάλαι σπεύδομεν. (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 4.8.14)
    Μτφρ: Αυτοί που βλέπετε είναι οι μόνοι που μας εμποδίζουν ακόμα να φτάσουμε εκεί, όπου προ πολλού κατευθυνόμαστε.


  2. Ἔνθεν μὲν ἐξέρχονται, αὐτοὶ μόνοι εἰσί. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 4.2.11)
    Μτφρ: Απ’ όπου μεν αναχωρούν, είναι μόνο αυτοί.


  3. Τῶν δὲ Πλαταιῶν τις τὰς πύλας ᾗ ἐσῆλθον καὶ αἵπερ ἦσαν μόναι ἀνεῳγμέναι ἔκλῃσε. (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι 2.4.3)
    Μτφρ: Κάποιος από τους Πλαταιείς τις πόρτες, από όπου μπήκαν και που ήταν οι μόνες ανοιχτές, τις έκλεισε.


  4. Ξενοφῶν ἔχων τῶν ὀπισθοφυλάκων τοὺς ἡμίσεις ἐπορεύετο, ᾗπερ οἱ τὸν ἡγεμόνα ἔχοντες. (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 4.2.9)
    Μτφρ: Ο Ξενοφώντας με τους μισούς οπισθοφύλακές του πορευόταν μέσα από τα μέρη, όπου πορεύονταν όσοι είχαν τον οδηγό.


  5. Τὰ γὰρ δὴ νοητὰ ζῷα πάντα ἐκεῖνο ἐν ἑαυτῷ περιλαβὸν ἔχει, καθάπερ ὅδε ὁ κόσμος ἡμᾶς. (Πλάτων, Τίμαιος 30d)
    Μτφρ: Γιατί εκείνο έχει συμπεριλάβει μέσα του τα νοητά όντα, όπως αυτός εδώ ο κόσμος εμάς.


  6. Ὅθεν δ’ ἀπέλιπον, πάλιν ποιήσομαι τὴν ἀρχήν. (Ἰσοκράτης, Περὶ εἰρήνης 25e)
    Μτφρ: Από το σημείο που άφησα τον λόγο μου, θα τον ξαναρχίσω.


  7. Ἰδὼν δὲ ἀτίμως ταύτην ἀπέπεμψεν εὐθὺ τῆς φρουρᾶς, οἷ μέλλει ἐλθοῦσα ἀνατλῆναι τὰ προσήκοντα πάθη. (Πλάτων, Γοργίας 525a)
    Μτφρ: Αφού τη δει, την ξαποστέλνει αμέσως περιφρονητικά προς το δεσμωτήριο, όπου, μόλις πάει, πρόκειται να υποστεί την τιμωρία που της ταιριάζει.


  8. Οὐδ’ ἂν ἀποδημῆσαι βούλωνται ἰδίᾳ, ἐξέσται αὐτοῖς, οὐδ’ ἑταίραις διδόναι, οὐδ’ ἀναλίσκειν ἄν ποι βούλωνται ἄλλοσε, οἷα δὴ οἱ εὐδαίμονες δοκοῦντες εἶναι ἀναλίσκουσι. (Πλάτων, Πολιτεία 420a)
    Μτφρ: Αν τυχόν θελήσουν να κάνουν κανένα ταξίδι, δεν τους το επιτρέπουν, ούτε να διασκεδάζουν με εταίρες, ούτε να ξοδεύουν, αν κάπου αλλού θέλουν, όπως βέβαια ξοδεύουν όσοι θεωρούνται ότι είναι ευτυχισμένοι.


  9. Ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί. (Ἀριστοτέλης, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β4)
    Μτφρ: Γιατί, όσα πρέπει να κάνουμε μαθαίνοντάς τα, αυτά τα μαθαίνουμε κάνοντάς τα, επί παραδείγματι οικοδόμοι γίνονται κτίζοντας σπίτια και κιθαριστές παίζοντας κιθάρα.


  10. Ἄγ᾽ ὅπῃ σοι φαίνεται. (Πλάτων, Φίληβος 38b)
    Μτφρ: Πάρε όποιον δρόμο σου φαίνεται καλός.


  11. Οἱ δὲ Τραπεζούντιοι ὁπόθεν μὲν τὰ ἐπιτήδεια ῥᾴδιον ἦν λαβεῖν οὐκ ἦγον. (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 5.2.2)
    Μτφρ: Οι Τραπεζούντιοι όμως δεν τους οδηγούσαν εκεί, από όπου ήταν εύκολο να προμηθευτούν τα απαραίτητα.


  12. Ἀκούσας δ᾽ ὁ Κῦρος τοὺς λόγους αὐτοῦ ἐθαύμασε μὲν τὴν εὐθυμίαν, ἦγε δὲ τὸ λοιπὸν ὅποι καὶ αὐτὸς πορεύοιτο. (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 7.2.29)
    Μτφρ: Σαν άκουσε ο Κύρος τα λόγια του Κροίσου τον θαύμασε για την ευθυμία του και τον έπαιρνε πλέον μαζί του όπου πήγαινε.


  13. Ῥίψαντες γὰρ τοὺς πορφυροῦς κάνδυς ὅπου ἔτυχεν ἕκαστος ἑστηκώς, ἵεντο. (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 1.5.8)
    Μτφρ: Γιατί, αφού έριξαν τους πορφυρούς χιτώνες όπου τύχαινε να στέκεται ο καθένας, ορμούσαν.


  14. Καὶ συνέβη οὕτως ὅπως εἴκασεν. (Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 5.23.5)
    Μτφρ: Και συνέβη έτσι όπως το υπέθεσε.


  15. Σίτῳ δὲ τοσούτῳ ἐχρῆτο, ὅσον ἡδέως ἤσθιε. (Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 1.3.5)
    Μτφρ: Λάμβανε τόσο λίγη τροφή, όσο έτρωγε με ευχαρίστηση.


  16. Θόρυβος οὖν καὶ ἅμιλλα καὶ ἱδρὼς ἔσχατος γίγνεται, οὗ δὴ κακίᾳ ἡνιόχων πολλαὶ μὲν χωλεύονται, πολλαὶ δὲ πολλὰ πτερὰ θραύονται. (Πλάτων, Φαῖδρος 248β)
    Μτφρ: Προκαλείται λοιπόν θόρυβος και ανταγωνισμός και ιδρώτας άφθονος, όπου βέβαια από αδεξιότητα των ηνιόχων πολλές ψυχές ακρωτηριάζονται και πολλές σπάζουν τα φτερά τους.


  17. Τοῦτ' ἔστιν ἄρα, ὡς ἔοικε, κατὰ τὸν σὸν λόγον ἀρετή, δύναμις τοῦ πορίζεσθαι τἀγαθά. (Πλάτων, Μένων 78c)
    Μτφρ: Άρα, όπως φαίνεται, αυτό είναι η αρετή, σύμφωνα με τη δική σου λογική, δυνατότητα δηλαδή να εξασφαλίζει κάποιος τα αγαθά.


  18. Καὶ μὴν οἱ Ἀρκάδες, ὥσπερ εἶχον, συντεταγμένοι ἕστασαν. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 7.3.24)
    Μτφρ: Αλλά και οι Αρκάδες, όπως ακριβώς ήταν, παρέμειναν συντεταγμένοι.


Σημείωση 2η:
Συχνά, χρησιμοποιούνται αντί της αναφορικής αντωνυμίας, τα αναφορικά επιρρήματα:

  • ἔνθα (π1)

  • ᾗ (π2)

  • ὅθεν (π3)

  • οἷ (π4)

  • ὅπῃ (π5)

  • ὅποι (π6)

  • ὁπόθεν (π7)

  • ὅπου (π7,π8)

  • οὗ (π9)


Παραδείγματα
  1. Καὶ πλησίον ἦν ὁ σταθμὸς ἔνθα ἔμελλε καταλύειν. (ἔνθα = ἐν ᾧ) (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 8.1.1)
    Μτφρ: Και κοντά υπήρχε ο σταθμός, όπου σκόπευε να καταλύσει.


  2. Τῶν δὲ Πλαταιῶν τις τὰς πύλας ᾗ ἐσῆλθον καὶ αἵπερ ἦσαν μόναι ἀνεῳγμέναι ἔκλῃσε. (ᾗ = ἀφ’ ὧν) (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι 2.4.3)
    Μτφρ: Κάποιος από τους Πλαταιείς τις πόρτες, από όπου μπήκαν και που ήταν οι μόνες ανοιχτές, τις έκλεισε.


  3. Ὅθεν δ’ ἀπέλιπον , πάλιν ποιήσομαι τὴν ἀρχήν. (ὅθεν = ἣν) (Ἰσοκράτης, Περὶ εἰρήνης 25e)
    Μτφρ: Από το σημείο που άφησα τον λόγο μου, θα τον ξαναρχίσω.


  4. Ἰδὼν δὲ ἀτίμως ταύτην ἀπέπεμψεν εὐθὺ τῆς φρουρᾶς, οἷ μέλλει ἐλθοῦσα ἀνατλῆναι τὰ προσήκοντα πάθη. (οἷ = ἐν ᾗ) (Πλάτων, Γοργίας 525a)
    Μτφρ: Αφού τη δει, την ξαποστέλνει αμέσως περιφρονητικά προς το δεσμωτήριο, όπου, μόλις πάει, πρόκειται να υποστεί την τιμωρία που της ταιριάζει.


  5. Ἐπέταξαν σὺν Παυσανίᾳ διαλλάξαι ὅπῃ δύναιντο κάλλιστα. (ὅπῃ = ὃν τρόπον) (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 2.4.38)
    Μτφρ: Έδωσαν εντολή να συνδιαλλαγούν με τον Παυσανία όπως μπορούσαν καλύτερα.


  6. Πάντες δὴ ἔφευγον οἱ Λυδοὶ ἀπὸ τῶν τειχῶν ὅποι ἐδύνατο ἕκαστος τῆς πόλεως. (ὅποι = πρὸς μέρος, ὃ) (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 7.2.4)
    Μτφρ: Όλοι λοιπόν οι Λυδοί έφευγαν από τα τείχη (και πήγαιναν) σε όποιο μέρος της πόλης μπορούσε ο καθένας.


  7. Δεῖ ἄρα τοὺς συνεστῶτας εὖ μύθους μήθ᾽ ὁπόθεν ἔτυχεν ἄρχεσθαι μήθ᾽ ὁπόθεν ἔτυχεν τελευτᾶν. (ὁπόθεν = ἐξ ὅτου. ὅπου = ἐν ᾧ) (Ἀριστοτέλης, Περὶ Ποιητικῆς 1450b 32-34)
    Μτφρ: Πρέπει συνεπώς όσοι συνθέτουν ιστορίες μήτε να αρχίζουν από όπου να είναι, μήτε να τελειώνουν όπου λάχει.


  8. Ὅπου δὲ παρίοι κώμην, ἐτρέπετο πρὸς τοὺς ἐν ταῖς κώμαις καὶ κατελάμβανε πανταχοῦ εὐωχουμένους καὶ εὐθυμουμένους. (ὅπου = εἰς ἣν) (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 4.5.30)
    Μτφρ: Από όποιο χωριό περνούσε, επισκεπτόταν τους στρατιώτες που είχαν διανυκτερεύσει στα γύρω χωριά και τους έβλεπε παντού να τρωγοπίνουν και γεμάτους ευθυμία.


  9. Καταβὰς δὲ διὰ τούτου τοῦ πεδίου ἤλασε σταθμοὺς τέτταρας παρασάγγας πέντε καὶ εἴκοσιν εἰς Ταρσούς, τῆς Κιλικίας πόλιν μεγάλην καὶ εὐδαίμονα, οὗ ἦν τὰ Συεννέσιος βασίλεια τοῦ Κιλίκων βασιλέως. (οὗ = ἐν ᾗ) (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 1.2.23)
    Μτφρ: Αφού κατέβηκε, προχώρησε μέσα από αυτήν την πεδιάδα διανύοντας τέσσερεις σταθμούς και εικοσιπέντε παρασάγγες με κατεύθυνση τους Ταρσούς, μεγάλη πόλη της Κιλικίας και ευημερούσα, όπου ήταν τα ανάκτορα του Συεννέσιος, του βασιλιά των Κιλίκων.


Σημείωση 3η:
Η αναφορική αντωνυμία ὃς, ἥ, ὃ (π1) και τα αναφορικά επιρρήματα

  • ἔνθα (π2)

  • ἔνθεν (π3)

  • ὅθεν (π4)

  • ὅπου (π5)

  • οὗ (π6)

εισάγουν κύρια πρόταση, όταν υφίστανται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
        Βρίσκονται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και αναφέρονται στα προηγούμενα. Αν αναφέρονται στα επόμενα, εισάγουν δευτερεύουσα πρόταση (π7).
        Στην περίπτωση που εισάγουν κύρια πρόταση ισοδυναμούν και μεταφράζονται η μεν αναφορική αντωνυμία με δεικτική (σπάνια προσωπική) αντωνυμία, τα δε αναφορικά επιρρήματα με δεικτικά επιρρήματα.


Παραδείγματα
  1. Ὁρᾶτε γάρ, ὧ Ἀθηναῖοι, ὅτι παρὰ μὲν ὑμῖν Δημοσθένης οὑτοσὶ κρίνεται, παρὰ δὲ τοῖς ἄλλοις ὑμεῖς· οἳ σκοποῦσι τίνα ποτὲ γνώμην ἕξετε περὶ τῶν ἐν τῇ πατρίδι συμφερόντων. (Δείναρχος, Κατὰ Δημοσθένους 3)
    Μτφρ: Προσέξτε λοιπόν, Αθηναίοι, ότι ενώπιόν σας δικάζεται αυτός εδώ ο Δημοσθένης, απ’ τους άλλους όμως εσείς κρίνεστε· αυτοί παρατηρούν ποια απόφαση θα πάρετε για τα συμφέροντα της πατρίδας.




  2. Ἀπέθανον δὲ τῶν πολεμίων οἵ τε ἔνδον μαχόμενοι καὶ οἱ ἔξω ἁλλόμενοι οὐκ ἐλάττους τῶν ὀγδοήκοντα. ἔνθα δὴ θεάσασθαι παρῆν ἐπὶ τῆς σωτηρίας τοὺς μὲν ἄνδρας δεξιουμένους ἀλλήλους, τὰς δὲ γυναῖκας πιεῖν τε φερούσας καὶ ἅμα χαρᾷ δακρυούσας. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 7.2.9)
    Μτφρ: Σκοτώθηκαν δε από τους εχθρούς, και από αυτούς που πολεμούσαν μέσα στην ακρόπολη και από αυτούς που πήδηξαν έξω, όχι λιγότεροι από ογδόντα. Εκεί τότε μπορούσε να δει κανείς σε θέαμα συγκινητικό τους άνδρες να συγχαίρει ο ένας τον άλλον για τη σωτηρία τους και τις γυναίκες να τους φέρνουν να πιουν και συγχρόνως να δακρύζουν από χαρά.


  3. Ἐρέω δέ τοι ἀμφοτέρωθεν. ἔνθεν μὲν γὰρ πέτραι ἐπηρεφέες, προτὶ δ' αὐτὰς κῦμα μέγα ῥοχθεῖ κυανώπιδος Ἀμφιτρίτης· Πλαγκτὰς δή τοι τάς γε θεοὶ μάκαρες καλέουσι. (Ὅμηρος, Ὀδύσσεια μ59-62)
    Μτφρ: Θα σου πω τι θα βρεις και στις δυο πλευρές. Από δω μεριά βράχοι ψηλοκρεμαστοί που πάνω τους σπάζει άγρια πλαταγίζοντας το κύμα της γαλανομάτας Αμφιτρίτης –Συμπληγάδες τους ονομάζουν οι μακάριοι θεοί.


  4. Ἀτὰρ οὖν δὴ κεκοινώνηκέ γε καὶ σώματος· ὅθεν αὐτῷ μεταβολῆς ἀμοίρῳ γίγνεσθαι διὰ παντὸς ἀδύνατον. (Πλάτων, Πολιτικὸς 269d-e)
    Μτφρ: Αλλά όμως έχει πάρει βέβαια συμμετοχή και στο σώμα· από αυτό το γεγονός είναι αδύνατον (το Σύμπαν) να μην έχει μερίδιο για πάντα στη μεταβολή.


  5. Εἰ μὲν οὖν μηδεπώποτε πρότερον ὁ δῆμος ὁ [τῶν] Ἀθηναίων εἰρήνην ἐποιήσατο πρὸς Λακεδαιμονίους, εἰκότως ἂν ἐφοβούμεθα αὐτὸ· ὅπου δὲ πολλάκις ἤδη πρότερον εἰρήνην ἐποιήσασθε δημοκρατούμενοι, πῶς οὐκ εἰκὸς ὑμᾶς πρῶτον ἐκεῖνα σκέψασθαι τὰ τότε γενόμενα; (Ἀνδοκίδης, Περὶ τῆς Λακεδαιμονίων εἰρήνης 2)
    Μτφρ: Αν λοιπόν ποτέ μέχρι τώρα ο δήμος των Αθηναίων δεν σύναψε ειρήνη με τους Λακεδαιμονίους, δικαιολογημένα θα φοβόμασταν τη σχέση αυτή· ήδη όμως πολλές φορές κατά το παρελθόν αφού συνάψατε ειρήνη υπό δημοκρατικό καθεστώς, πώς δεν είναι φυσικό να αναλογίζεσθε όσα έγιναν τότε;


  6. Μεθορμίσαι εἰς Σηστόν παρῄνει πρὸς τε λιμένα καὶ πρὸς πόλιν· οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη, ὅταν βούλησθε. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 1.1.25)
    Μτφρ: Τους συμβούλευε να μετακινηθούν στη Σηστό, τοποθεσία κοντά και σε πόλη και σε λιμάνι· εκεί αν βρίσκεστε, τους είπε, θα ναυμαχήσετε όποτε θέλετε.


  7. Ἀλλ’ εἰ μέν τινος ἄλλου δεῖ πρὸς τούτοις οἷς λέγει Ξενοφῶν, καὶ αὐτίκα ἐξέσται ποιεῖν· ἃ δὲ νῦν εἴρηκε δοκεῖ μοι ὡς τάχιστα ψηφίσασθαι ἄριστον εἶναι. (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις Γ, ΙΙ, 33). Το «ἃ» αναφέρεται στα επόμενα, άρα εισάγει δευτερεύουσα αναφορική πρόταση που επέχει θέση αντικειμένου στο «ψηφίσασθαι».
    Μτφρ: Αλλά, αν χρειάζεται κάτι άλλο, πέρα από κείνα που λέει ο Ξενοφώντας, είναι δυνατόν αργότερα να το κάνουμε· όσα όμως τώρα έχει προτείνει θαρρώ πως το καλύτερο είναι να τα εγκρίνουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα.


Σημείωση 4η:
Οι αναφορικές αντωνυμίες:

  • ὁπηλίκος (π1, π2)

  • ὁποῖος (π3)

  • ὁπόσος (π4)

  • ὅστις (π5, π6)

όταν συνάπτονται με τα βεβαιωτικά επιρρήματα δὴ, δήποτε και οὖν εκλαμβάνονται ως αόριστες αντωνυμίες.


Παραδείγματα
  1. Ἐπειδὰν ἅπαξ τις εἴπῃ ὅτι ἄπειροι ὄγκοι ἔν τινι ὑπάρχουσιν ἢ ὁπηλίκοι οὖν, ἔστι νοῆσαι, πῶς τ' ἂν ἔτι τοῦτο πεπερασμένον εἴη τὸ μέγεθος. (Διογένης Λαέρτιος, Επίκουρος 10.57)
    Μτφρ: Αν ένας πει μια φορά ότι υπάρχουν άπειροι όγκοι σε κάποιον ή μεγάλοι, είναι αντιληπτό πώς μπορεί να είναι ακόμα και πεπερασμένο το μέγεθος.




  2. Οὐκ ἦν τι καθ' ἑαυτὸ δικαιοσύνη, ἀλλ' ἐν ταῖς μετ' ἀλλήλων συστροφαῖς καθ' ὁπηλίκους δή ποτε ἀεὶ τόπους συνθήκη τις ὑπὲρ τοῦ μὴ βλάπτειν ἢ βλάπτεσθαι. (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων 10.33)
    Μτφρ: Δεν υπάρχει απόλυτη δικαιοσύνη, αλλά συνθήκη συμφωνημένη σε αρκετούς τόπους στο πεδίο των συναλλαγών μεταξύ των ανθρώπων για να μη βάπτουν ή βλάπτονται.


  3. Τί δὲ περὶ αἰσθήσεως ἐροῦμεν ὁποιασοῦν, οἷον τῆς τοῦ ὁρᾶν ἢ ἀκούειν; (Πλάτων, Θεαίτητος 182e)
    Μτφρ: Τι θα πούμε όμως για οποιαδήποτε αίσθηση, λόγου χάρη για την όραση ή την ακοή;


  4. Ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς μὴ προειδότας, εἰ καὶ ὁποσοιοῦν τολμήσειαν, ἐκ τοῦ παραχρῆμα ἔχοντάς γε ὅπλα ἐθελήσειν σφᾶς αὐτοὺς ξυνελευθεροῦν. (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι 6.56.3)
    Μτφρ: Γιατί έλπιζαν ότι, αν και λίγοι οι τολμηροί, ακόμα και όσοι αγνοούσαν τη συνομωσία, θα θελήσουν με τα όπλα να ξαναποκτήσουν γρήγορα την ελευθερία τους.


  5. Καὶ πῶς, ὦ μακάριε, εἰπεῖν τὸν Σωκράτη, οὐ μέλλω ἀπορεῖν καὶ ἐγὼ καὶ ἄλλος ὁστισοῦν, μέλλων λέξειν μετὰ καλὸν οὕτω καὶ παντοδαπὸν λόγον ῥηθέντα; (Πλάτων, Συμπόσιο 198b)
    Μτφρ: Και πώς ευλογημένε μου, είπε ο Σωκράτης, δεν θα αισθανθώ αμήχανα και εγώ κι οποιοσδήποτε άλλος πρόκειται να μιλήσει μετά από λόγο τόσο καλά αναπτυγμένο, και τόσο προσεγμένο σε όλες του τις λεπτομέρειες;




  6. Δεινῶς γ’ ἔοικεν ἀποκεκρυμμένην τέχνην ἀνευρεῖν ὁ Τεισίας ἢ ἄλλος ὅστις δή ποτ’ ὢν τυγχάνει καὶ ὁπόθεν χαίρει ὀνομαζόμενος. (Πλάτων, Φαῖδρος 273c)
    Μτφρ: Ο Τεισίας βέβαια ιδιαίτερα φαίνεται ότι βρήκε κάποια απόκρυφη τέχνη ή άλλος οποιοσδήποτε και από οποιοδήποτε μέρος χαίρεται με το όνομά του.


Σημείωση 5η:
Ορισμένες ελλειπτικές αναφορικές εκφράσεις απέβαλαν την αναφορική σημασία και έλαβαν την αντίστοιχη αόριστη ή επιρρηματική σημασία. Τίθενται δε σε οποιαδήποτε πτώση και των δύο αριθμών, ανάλογα με τη συντακτική λειτουργία τους. Οι πιο συνηθισμένες από αυτές είναι οι ακόλουθες:

  • ἔστιν ἔνθα = κάπου π1

  • ἔστιν ᾗ = κάπου π2

  • ἔστιν ὅθεν = από κάπου π3

  • ἔστιν ὅπῃ = κάπου π4

  • ἔστιν ὅποι = κάπου π5

  • ἔστιν ὅπου = κάπου π6

  • ἔστιν ὅπως = κάπως π7

  • ἔστιν ὃς = κάποιος π8

  • ἔστιν ὅστις = κάποιος π9

  • ἔστιν ὅτε = κάποτε π10

  • ἔστιν οὗ = κάπου π11

  • ὅσον = μόνο π12

  • ὅσον αὐτίκα = σχεδόν αμέσως π13

  • ὅσον οὐ = σχεδόν, λίγο π14

  • ὅσον οὐκ ἤδη = σχεδόν την ίδια στιγμή π15

  • ὅσον οὔπω = σε πολύ λίγο, πολύ σύντομα π16

  • ὅσον τάχος = όσο το δυνατόν πιο γρήγορα π17

  • ὅσον τε = περίπου π18

  • ὅτι μὴ = ή, παρά, μόνο π19

  • οὐδεὶς ἔστιν ὃς = απολύτως κανείς π20

  • οὐδεὶς ἔστιν ὃστις = απολύτως κανείς π21

  • οὐδεὶς ἔστιν ὅστις οὐ = ο καθένας π22

  • οὐκ ἔστιν ὅπου = πουθενά π23

  • οὐκ ἔστιν ὅπου οὐ = παντού π24

  • οὐκ ἔστιν ὅπως = σε καμία περίπτωση, με κανέναν τρόπο π25

  • οὐκ ἔστιν ὅπως οὐ = σε κάθε περίπτωση, οπωσδήποτε π26

  • οὐκ ἔστιν ὅστις = κανείς π27

  • οὐκ ἔστιν ὅστις οὐ = ο καθένας π28

  • ὡς ἕκαστος = ο καθένας π29

  • ὡς ἑκάτεροι = ο καθένας από τους δυο π30

  • ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ = ως επί το πλείστον π31

  • ὥς τις καὶ ἄλλος = όσο κανένας άλλος π32

  • ὡς τὸ πολὺ = ως επί το πλείστον π33

  • ὥσπερ τις καὶ ἄλλος = όσο κανένας άλλος π34



Παραδείγματα
  1. Σὺν μὲν γὰρ ἄλλῃ δυνάμει μάλα ἔστιν ἔνθα ἰσχυρῶς ὠφελοῦσι σφενδονῆται παρόντες. (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 7.4.15)
    Μτφρ: Γιατί, οι σφενδονήτες χρησιμεύουν πολύ σε μερικές περιπτώσεις με άλλο στράτευμα.




  2. Ἅμα δὲ τῇ ἡμέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ μεγάλῃ, καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπιπεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις μὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι, τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος, τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδομημένου, καὶ πυλῶν ἅμα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγμένων. (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι 7.29.3)
    Μτφρ: Μόλις δε ξημέρωσε επιτέθηκε στην πόλη που δεν ήταν μεγάλη και την καταλαμβάνει, γιατί έπεσε πάνω τους αιφνιδιαστικά χωρίς να το περιμένουν και χωρίς να έχουν πάρει προφυλακτικά μέτρα, γιατί δεν φοβόντουσαν μήπως τους επιτεθεί κανείς ποτέ ανεβαίνοντας τόσο μεγάλη απόσταση από τη θάλασσα, άλλωστε και το τείχος τους δεν ήταν ανθεκτικό, σε μερικά μάλιστα σημεία είχε καταπέσει, και αλλού ήταν χαμηλό, ενώ παράλληλα οι πόρτες ήταν ανοιχτές από απουσία φόβου.


  3. Ὥρισται καὶ ἀρχὴ καὶ τέλος καὶ μέσον, καὶ πάντ' ἔχει ἐν αὑτῇ, ὥστ' ἔστιν ὅθεν ἄρξεται τὸ κινούμενον καὶ οὗ τελευτήσει. (Ἀριστοτέλης, Φυσικῆς ἀκροάσεως 8.9.265α)
    Μτφρ: Έχει καθοριστεί και αρχή και τέλος και μέση, και όλα τα εμπεριέχει, επομένως από κάπου θα αρχίσει το κινούμενο και κάπου θα τελειώσει


  4. Ὦ παῖ Ἱππονίκου Ἑρμόγενες, παλαιὰ παροιμία ὅτι χαλεπὰ τὰ καλά ἐστιν ὅπῃ ἔχει μαθεῖν. (Πλάτων, Κρατύλος 384b)
    Μτφρ: Ερμογένη, παιδί του Ιππόνικου, μια παλιά παροιμία λέει ότι κάπου είναι δύσκολα να μάθει κανείς τα καλά.


  5. Ἔστιν οὖν ὅποι παρέσχηκας ἐμφανῆ τὴν ναῦν, ἀφ’ οὗ τὰ χρήματα ἔλαβες παρ’ ἡμῶν, ὁμολογῶν σῶν εἶναι αὐτός; (Δημοσθένης, Κατὰ Διονυσοδώρου Βλάβης 39)
    Μτφρ: Έχεις εμφανίσει πουθενά το πλοίο, αφότου δανείστηκες τα χρήματα από μας, αφού ο ίδιος ομολογείς ότι το πλοίο σώθηκε;


  6. Καὶ ἐν τοσούτῳ χρόνῳ ἔστιν ὅπου, ὦ Ἀθηναῖοι, ὁ δῆμος κατελύθη; (Ἀνδοκίδης, Περὶ τῆς πρὸς Λακεδαιμονίους εἰρήνης 6)
    Μτφρ: Και σε τόσο χρονικό διάστημα, Αθηναίοι, καταλύθηκε πουθενά η δημοκρατία;


  7. Ἔστιν οὖν ὅπως ἄν ποτε ἔμαθές τι ἢ ἐξηῦρες μήτε μανθάνειν ἐθέλων μήτ᾽ αὐτὸς ζητεῖν; (Πλάτων, Ἀλκιβιάδης Α΄ 106δ)
    Μτφρ: Θα μπορούσες ποτέ να μάθεις κάτι ή να επινοήσεις, αν δεν ήθελες μήτε να το μάθεις, μήτε ο ίδιος να το αναζητήσεις;


  8. Ἀνέθηκε μὲν καὶ Ὅμηρος ἔστιν οἷς τῶν ἐν καταλύσει τοῦ βίου προγιγνώσκειν τὰ μέλλοντα. (Ξενοφῶν, Ἀπολογία Σωκράτους 30)
    Μτφρ: Και ο Όμηρος ενέβαλε σε μερικούς από τους ευρισκόμενους στο τέλος της ζωής τους την ικανότητα να προλέγουν τα μελλούμενα.


  9. Ἔστιν οὖν ὅστις βούλεται ὑπὸ τῶν συνόντων βλάπτεσθαι μᾶλλον ἢ ὠφελεῖσθαι; (Πλάτων, Ἀπολογία Σωκράτους 25d)
    Μτφρ: Υπάρχει λοιπόν κανείς που θέλει περισσότερο να ζημιωθεί παρά να ωφεληθεί από εκείνους με τους οποίους συναναστρέφεται;


  10. Ὅμηρος ὁ μεγίστην ἐπὶ σοφίᾳ δόξαν εἰληφὼς καὶ τοὺς θεοὺς πεποίηκεν ἔστιν ὅτε βουλευομένους ὑπὲρ αὐτῶν. (Ἰσοκράτης, Κατὰ τῶν σοφιστῶν 2)
    Μτφρ: Ο Όμηρος ο πιο φημισμένος για τη σοφία του έχει βάλει τους θεούς να συσκέφτονται για αυτά τα ζητήματα.


  11. Ἔστι δ' οὗ σιγὴ λόγου κρείσσων γένοιτ' ἄν. (Εὐριπίδης, Ὀρέστης 638-639)
    Μτφρ: Κάπου η σιωπή απ’ τον λόγο πιο δυνατή μπορεί να αποδειχθεί.


  12. Σὺ μέν, ὦ Χρυσάντα, ἐπειδὰν ἀποκοιμηθῇς ὅσον μέτριον, λαβὼν τοὺς ἡμίσεις Περσῶν τῶν σὺν ἡμῖν ἴθι τὴν ὀρεινὴν. (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 2.4.22)
    Μτφρ: Εσύ Χρυσάντα, αφού κοιμηθείς μόνο λίγο, πάρε τους μισούς Πέρσες που είναι μαζί μας και προχώρα προς τον ορεινό δρόμο.


  13. Ἀληθέστατον μέν εἰσπηδᾶν αὐτοὺς εἰς τὰς οἰκίας, ἐλπίσαντας δὲ ὅσον αὐτίκα χανδὸν οὐδενὸς ἐπιστομίζοντος πίεσθαι τοῦ χρυσίου. (Λουκιανός, Περὶ τῶν ἐπὶ μισθῷ συνόντων 7)
    Μτφρ: Η αλήθεια όμως που παραβιάζουν τα σπίτια και μπαίνουν μέσα είναι το ότι ελπίζουν αμέσως να πιουν το χρυσάφι με στόμα ορθάνοιχτο χωρίς κανείς να τους το κλείσει


  14. Τῶν δὲ Ἀργείων δύο ἄνδρες, Θράσυλός τε τῶν πέντε στρατηγῶν εἷς ὢν καὶ Ἀλκίφρων πρόξενος Λακεδαιμονίων, ἤδη τῶν στρατοπέδων ὅσον οὐ ξυνιόντων προσελθόντε Ἄγιδι διελεγέσθην μὴ ποιεῖν μάχην. (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι 5.59.5)
    Μτφρ: Δύο άνδρες των Αργείων, ο Θράσυλος που ήταν ένας από τους πέντε στρατηγούς, και ο Αλκίφρων, ο πρόξενος των Λακεδαιμονίων, λίγο πριν συγκρουστούν τα στρατεύματα προσήλθαν στον Άγη και του πρότειναν να μην πολεμήσει.


  15. Ὁ δ' αὖ Μνάσιππος ὁρῶν ταῦτα, ἐνόμιζέ τε ὅσον οὐκ ἤδη ἔχειν τὴν πόλιν καὶ περὶ τοὺς μισθοφόρους ἐκαινούργει. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 6.2.16)
    Μτφρ: Ο Μνάσιππος δε, επειδή έβλεπε αυτά, νόμιζε ότι σχεδόν την ίδια στιγμή θα γίνει κύριος της πόλης, γι’ αυτό άλλαξε συμπεριφορά απέναντι στους μισθοφόρους.


  16. Γράμματα παρ’ αὐτοῦ ἧκεν ὅτι ὅσον οὔπω κατελεύσεται ἐπὶ τὸ στρατόπεδον. (Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 6.12)
    Μτφρ: Έφτασαν επιστολές του που τον ενημέρωναν ότι όπου να ’ναι θα καταφτάσει στο στρατόπεδο.


  17. Ἀπέχει μέν γε τῆς πόλεως ὅσον τε ὀκτὼ στάδια ἔνθα τὴν ἑορτὴν ἄγουσι Θυῖα ὀνομάζοντες. (Παυσανίας, Ἠλιακά Β΄ 26.1)
    Μτφρ: Απέχει βέβαια από την πόλη περίπου οκτώ στάδια όπου τελούν την γιορτή που τη ονομάζουν Θυία.


  18. Οὐκ οἶδα πλὴν ἕν, κατθανεῖν ὅσον τάχος. (Ευριπίδης, Ἱππόλυτος 599)
    Μτφρ: Δεν ξέρω παρά ένα, να πεθάνω το γρηγορότερο.


  19. Οὐ γὰρ ἦν κρήνη ὅτι μὴ μία ἐν αὐτῇ τῇ ἀκροπόλει τῆς Πύλου καὶ αὕτη οὐ μεγάλη. (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι4.26.2)
    Μτφρ: Γιατί δεν υπήρχε πηγή παρά μόνο μία και αυτή με λιγοστό νερό στην ακρόπολη της Πύλου.


  20. Ἀλλ' οὔτις ἔστιν ὃς τὸν Ἀλκμήνης γόνον τρέσαντα χεῖρα πολεμίαν ποτ' ὄψεται. (Εὐριπίδης, Ἄλκηστις 504-505)
    Μτφρ: Αλλά κανείς ποτέ δεν πρόκειται να δει τον γόνο της Αλκμήνης να τρέμει από φόβο το εχθρικό χέρι.


  21. Τῶν δὲ πρεσβυτέρων οὐδεὶς ἔστιν ὅστις ἂν ἀνεκτοὺς αὐτοὺς εἶναι φήσειεν. (Ἰσοκράτης, Παναθηναϊκὸς 26)
    Μτφρ: Κανείς από τους μεγαλύτερους δεν θα ισχυριστεί ότι αυτοί είναι ανεκτοί.


  22. Εἰ γοῦν τινα ἐθέλεις οὕτως ἐρέσθαι τῶν ἐνθάδε, οὐδεὶς ὅστις οὐ γελάσεται. (Πλάτων, Μένων 71a)
    Μτφρ: Αν λοιπόν θέλεις κατ’ αυτόν τον τρόπο να ρωτήσεις κάποιον από τους παρισταμένους, κανείς δεν θα είναι που δεν θα γελάσει.


  23. Οὐ γὰρ ἔσθ᾽ ὅπου μ᾽ ὀλεῖς. (Σοφοκλῆς, Οἰδίπους τύραννος 448)
    Μτφρ: Γιατί πουθενά δεν θα με βλάψεις.


  24. Τὰ μὲν οὖν ἔν τινι ἐκεῖ ἐστιν, οὗ ἐστιν· ὅσα δὲ μὴ ποῦ, οὐκ ἔστιν ὅπου μή. (Πλωτῖνος, Ἑννεὰς ε.9)
    Μτφρ: Όσα βρίσκονται εκεί μέσα σε κάτι, εκεί υπάρχουν· όσα δεν υπάρχουν σε κάποιο μέρος, πουθενά δεν υπάρχουν.


  25. Οὐκ ἔσθ᾽ ὅπως ὄψει σὺ δεῦρ᾽ ἐλθόντα με.(Σοφοκλῆς, Ἀντιγόνη 329)
    Μτφρ: Με κανέναν τρόπο δεν θα με δεις να έρχομαι εδώ.


  26. Ὧν ὑπαρχόντων οὐκ ἔστιν ὅπως οὐκ ἄμεινον πράξομεν τῶν μηδετέρου τούτων πολλὴν ἐπιμέλειαν πεποιημένων. (Ἰσοκράτης, Ἀρχίδαμος 48)
    Μτφρ: Και αφού τα έχουμε αυτά, θα ενεργήσουμε καλύτερα από εκείνους που δεν έχουν δώσει και τόση σημασία σε κανένα από αυτά τα δύο.


  27. Οὐκ ἔστιν ὅστις ἀποδείξει. (Ἀνδοκίδης, Περὶ τῆς πρὸς Λακεδαιμονίους εἰρήνης 6)
    Μτφρ: Κανείς δεν θα το αποδείξει.


  28. Προσποιούμενοι δὲ σοφώτατοι τῶν Ἑλλήνων εἶναι τοιούτοις χρώμεθα συμβούλοις, ὧν οὐκ ἔστιν ὅστις οὐκ ἂν καταφρονήσειεν. (Ἰσοκράτης, Περὶ εἰρήνης 170a-b)
    Μτφρ: Παριστάνοντας δε τους πιο σοφούς από τους Έλληνες έχουμε για συμβούλους τέτοιους ανθρώπους που όλοι τους περιφρονούν


  29. Καὶ ἄλλοι τε παριόντες ἐγκλήματα ἐποιοῦντο ὡς ἕκαστοι. (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι 1.67.4)
    Μτφρ: άλλοι ανέβηκαν στο βήμα και ο καθένας εξέθετε τα παράπονά του.


  30. Καὶ οἱ μὲν παυσάμενοι τῆς μάχης ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες τὴν νύκτα ἐν φυλακῇ ἦσαν. (Θουκυδίδης, Ἱστορίαι 3.74.3)
    Μτφρ: Και ο καθένας τους σταμάτησε τη μάχη και ησύχασε, παραμένοντας όμως σε επιφυλακή κατά τη διάρκεια της νύκτας.


  31. Ἀλλὰ παχύτερον οἴονται δεῖν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ καὶ ἐπὶ πολλοὺς τὴν τοῦ λυσιτελοῦντος τοῖς σώμασι ποιεῖσθαι τάξιν. (Πλάτων, Πολιτεία 294e)
    Μτφρ: Αλλά θεωρούν πως πρέπει, ως επί το πλείστον, να καθορίζουν σε πολύ γενικές γραμμές και για τους πολλούς το ωφέλιμο για τα σώματά τους.


  32. Ἱκανὸς μὲν γὰρ ὥς τις καὶ ἄλλος φροντίζειν ἦν ὅπως ἔχοι ἡ στρατιὰ αὐτῷ τὰ ἐπιτήδεια. (Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 2.6.8)
    Μτφρ: Ήταν ικανός βέβαια, περισσότερο από κάθε άλλον, να μεριμνά πώς θα εφοδιάζεται ο στρατός του.




  33. Καὶ τούτων ὡς τὸ πολὺ πρότερον τὸ ἄρρεν τίκτει. (Ἀριστοτέλης, Τῶν περὶ ζῷα ἱστοριῶν 6.4)
    Μτφρ: Και από αυτά ως επί το πλείστον το αρσενικό γεννά.


Σημείωση 6η:
Η θέση της αναφορικής πρότασης σε μια περίοδο δεν είναι πάντα η ίδια:

  • άλλοτε ακολουθεί αμέσως μετά τον προσδιοριζόμενο όρο (π.1.)

  • άλλοτε παρεμβάλλεται στην προσδιοριζόμενη πρόταση (π.2)

  • άλλοτε, για λόγους έμφασης, προηγείται, οπότε μια δεικτική αντωνυμία επαναλαμβάνει, ουσιαστικά, το περιεχόμενο της αναφορικής πρότασης (π.3).



Παραδείγματα
  1. Αὐτοὶ δ’ ἔφασαν πολεμοῦντες πράξειν ὅ,τι ἂν τῷ θεῷ φίλον ἦν. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 7.4.8-9)
    Μτφρ: Οι ίδιοι όμως είπαν πως πολεμώντας θα κάνουν ό,τι τυχόν θα άρεσε στον θεό.


  2. Ὁρῶ δὲ καὶ Θηβαίους, οἳ τότε οὐκ ἔπεισαν Λακεδαιμονίους ἐξανδραποδίσασθαι ὑμᾶς, νῦν δεομένους ὑμῶν περιιδεῖν ἀπολομένους τοὺς σώσαντας ὑμᾶς. (Ξενοφῶν, Ἑλληνικὰ 6.5.46)
    Μτφρ: Βλέπω δε και τους Θηβαίους, που τότε δεν έπεισαν τους Λακεδαιμόνιους να σας εξανδραποδίσουν, τώρα να σας παρακαλούν να αδιαφορήσετε που αφανίζονται αυτοί που σας έσωσαν.


  3. Καὶ πάντας δὲ βούλομαι ὑμᾶς, ἔφη, ὑπομνῆσαι· ἃ γὰρ νῦν εἴδετε ἐν τῇ μάχῃ τῇδε, ταῦτα ἐνθυμούμενοι μήποτε παύεσθε. (Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία 4.1.5)
    Μτφρ: Και θέλω να υπενθυμίσω σε όλους σας (τα εξής)· όσα δηλαδή είδατε στη μάχη, αυτά να τα έχετε συνέχεια στο μυαλό σας.


Σημείωση 7η:
Η αναφορική αντωνυμία οἷος σε συνδυασμό με το ρήμα εἰμὶ σχηματίζει περίφραση:

  • προσωπικής σύνταξης (π.1)

  • ή απρόσωπης σύνταξης (π.2).



Παραδείγματα
  1. Ὡς ἀληθῶς ἀγανακτῶ εἰ οὑτωσὶ ἃ νοῶ μὴ οἷός τ’ εἰμὶ εἰπεῖν. (Πλάτων, Λάχης 194a-b)
    Μτφρ: Πραγματικά αγανακτώ που σε τέτοιο βαθμό δεν είμαι σε θέση να πω όσα κατανοώ.


  2. Ὡς οἷόν τ᾽ ἐστὶν ἐκ τῶν παρόντων, οὕτω σοι πειράσομαι δηλῶσαι περὶ αὐτῶν. (Ἰσοκράτης, Ἐπιστολὴ πρὸς Διονύσιον 1)
    Μτφρ: Όπως είναι εφικτό στην παρούσα κατάσταση, έτσι θα προσπαθήσω να σου φανερώσω τις απόψεις μου γι’ αυτά τα θέματα.